ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β΄ ΕΠΙΠΕΔΟΥ 2014 ΠΕ70
''ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΠΩΣ ΣΑΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΠΑΙΔΙΑ Η ΕΥΒΟΙΑ;''
ΜΙΑ ΠΟΛΗ ,ΤΡΕΙΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ
Θρησκευτικά ΣΤ΄ τάξης
ΙουδαΪσμός:θρησκευτικός πολιτισμός(θρησκεία,γλώσσα,ιστορία,μουσική,φιλολογία,πολιτική,συναγωγή και κοινωνία)
Τρία βασικά στοιχεία πίστης
1)Θεός
α)Δεδομένη η ύπαρξή του
β)Ύπαρξη ενός μόνο Θεού
γ)Ο Θεός είναι ο Δημιουργός του σύμπαντος
δ)Ο Θεός είναι προσωπικός
ε)Το Ισραήλ είναι ο περιούσιος λαός
2)Ισραήλ
Ισραηλινός:ο κάτοικος του Ισραήλ
Ισραηλίτης:ο πιστός του ΙουδαΪσμού
3)Βίβλος
α)Τορά ή Νόμος ή Πεντάτευχος
β)Προφήτες
γ)Αγιόγραφα
Ραβίνος:θρησκευτικός λειτουργός και πνευματικός ηγέτης με διδακτικά ,κατηχητικά και τελετουργικά
καθήκοντα.
Τόπος λατρείας:Συναγωγή
Στη συναγωγή συναντάμε:<<θήκη>> ή <<κιβωτός>>
βήμα ή <<άμβωνας>>
λυχνίες(επτάφωτος λυχνία)
καθίσματα για τους πιστούς
Ιερή μέρα : Σάββατο
Η ιερή ακολουθία περιλαμβάνει:Ανάγνωση των Γραφών
Κήρυγμα
Προσευχή
''Ένα μεσαιωνικό χειρόγραφο της Τορά, που πιστεύεται ότι είναι το παλαιότερο του είδους του που σώζεται μέχρι σήμερα, βρέθηκε κατά τύχη στα αρχεία της βιβλιοθήκης ενός ιταλικού πανεπιστημίου. Ο μεσαιωνικός πάπυρος, μήκους 36 μέτρων και πλάτους 64 εκατοστών, περιέχει την Πεντάτευχο, δηλαδή τα πέντε πρώτα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Βρέθηκε από τον καθηγητή Μάουρο Περάνι, του Πανεπιστημίου της Μπολόνια, ο οποίος καταλογογραφούσε μια συλλογή εβραϊκών χειρογράφων. Κάποιος βιβλιοθηκάριος το 1889 είχε λανθασμένα θεωρήσει ότι το χειρόγραφο ήταν του 17ου αιώνα. Η χρονολόγησή του με τη μέθοδο του άνθρακα όμως έδειξε ότι ανάγεται στην περίοδο 1155-1255.''
ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ KΟΙΝΟΤΗΤΑ ΧΑΛΚΙΔΑΣ
Η Χαλκίδα, είναι η πρωτεύουσα της νήσου Εύβοιας, μιας από "ΤΑΣ ΝΗΣΟΥΣ ΤΑΣ ΜΑΚΡΑΝ" (Εύβοια, Κύπρος, Κρήτη) σύμφωνα με τον Προφήτη Ησαΐα και τις "ΔΟΚΙΜΩΤΑΤΕΣ" σύμφωνα με τον Φίλωνα τον Αλεξανδρινό. Η Ρωμανιώτικη Εβραϊκή Κοινότητα Χαλκίδας ίσως να μην είναι η αρχαιότερη της Ελλάδας, είναι όμως η μοναδική στην Ευρώπη που βιώνει στην ίδια πόλη, αδιάκοπα, επί 2.500 χρόνια. Συμμετέχει στη ζωή της πόλης και φυσικό είναι να έχει γράψει τη δική της ιστορία.
Λέγεται ότι η ονομασία της πόλης προέρχεται από τη σημιτική ρίζα "Χαλέκ" που σημαίνει τεμαχίζω, αλλά και χαλίκι ή κομμάτι γης, άποψη που υποστηρίζει και ο καθηγητής Ελευθεριάδης.
Η Εβραϊκή παρουσία στην Εύβοια και κυρίως στη Χαλκίδα είναι τόσο παλαιά, ώστε πιστεύουμε ότι οι πρώτοι Εβραίοι ήρθαν μετά το 586 π. Χ. Πιθανόν να ήταν οι ΠΕΡΑΤΕΣ που ακολούθησαν τους Φοίνικες, σαν έμποροι, όταν εκείνοι ήρθαν στην Ελλάδα και κατευθύνθηκαν προς τη Θήβα, περνώντας από την Εύβοια. Όσο για την περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων, οι Εβραίοι είναι αναμφισβήτητα εγκατεστημένοι και οργανωμένοι σε παροικίες κυρίως στη Χαλκίδα, όπως αναφέρουν οι συγγραφείς Γ. Φτέρης, Παπακυριακού, Φιλιππόπουλος και Μητροπολίτης Θέμελης.
Η Εβραϊκή παρουσία πιστοποιείται ακόμη από μαρτυρίες περιηγητών, που βεβαιώνουν ότι υπήρχε Κοινότητα στη Χαλκίδα κατά την Βυζαντινή περίοδο, επί Ενετών (1205-1470 ) και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1470-1833 ).
Το 1159 επισκέπτεται την πόλη ο Ισπανός περιηγητής Ραβίνος Βενιαμίν μπεν Γιονά από την Τουδέλα και αναφέρει στ' οδοιπορικό του ότι στη Χαλκίδα μένουν 200 Εβραίοι (κατ' άλλους 200 οικογένειες). Διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει αντισημιτισμός σε όλη την Ελλάδα, ότι ανέκαθεν οι Εβραίοι στη Χαλκίδα κατοικούσαν μέσα στο Κάστρο, μιλούσαν μόνο την Ελληνική γλώσσα, και ήταν πολύ δύσκολο να τους ξεχωρίσεις από τους άλλους κατοίκους. Ακόμα ότι είχαν συγκροτήσει δική τους συνοικία, στη μέση της οποίας ανέγειραν Συναγωγή. Συνάντησε δε τρεις Ραβίνους, τον Ελιγιά Βαλτερί, τον Ρ. (ίσως Ραφαέλ) Εμμανουέλ και τον Ρ. Καλέβ επικεφαλής της παροικίας.
Την περίοδο που Ενετοί και Λομβαρδοί κατοικούσαν στη Χαλκίδα, που ονομαζόταν ΝΕΓΡΟΠΟΝΤΕ, η Εβραϊκή Κοινότητα ήκμαζε και τα μέλη της ασχολούνταν με το εμπόριο, την εξαγωγή οίνου, τη βιοτεχνία και ήταν τεχνίτες, βαφείς και μεταξουργοί.
Δυστυχώς όμως, προς το τέλος της Ενετοκρατίας οι πόλεμοι, οι λοιμοί και οι βαριά φορολογία έχουν εξαθλιώσει την Κοινότητα. Οι Εβραίοι εξακολουθούσαν ν΄ ασχολούνται με το εμπόριο, αλλά δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, δεν συμμετείχαν στη διοίκηση και είχαν την υποχρέωση να εκτελούν χρέη δημίου. Οι Τούρκοι ακολούθησαν την ίδια πολιτική για τους Εβραίους.
Το 1470 το Κάστρο καταλαμβάνεται από το Μωάμεθ τον Πορθητή. Η σφαγή ήταν τρομερή. Οι Γενίτσαροι φυγάδευαν με αντάλλαγμα χρυσό και πολλοί Εβραίοι διέφυγαν στη Θήβα, όπου υπήρχε μεγάλη Εβραϊκή Κοινότητα. Από την περίοδο αυτή η Χαλκίδα και μαζί η Εβραϊκή Κοινότητα, εισέρχεται σε περίοδο παρακμής, σκληρής εκμετάλλευσης, βαρβαρότητας και τρόμου, ενώ μαστίζεται ανελέητα από την πανώλη.
Η επανάσταση του 1821 η ιδέα της Επανάστασης ωριμάζει και στην Ευβοϊκή γη. Οι Εβραίοι πορεύονται κι αυτοί με τη μοίρα όλων των κατοίκων της πόλης.
Ο Γ. Φουσάρας και ο Γ. Φιλιππόπουλος αναφέρουν ότι οι εβραϊκές οικογένειες ΚΟΕΝ και ΚΡΙΣΠΗ προσχώρησαν στη Φιλική Εταιρεία. Είναι οικογένειες μεγάλες, ισχυρές και με μόρφωση. Έναν Κρίσπη, οπλαρχηγό του Κριεζώτη, συναντάμε στην Τριζήνα, πλάι στο Θ. Κολοκοτρώνη.
Το 1840, όταν η Εύβοια αποτελεί πλέον μέρος της ελληνικής επικράτειας, γίνεται το πρώτο πολεοδομικό διάγραμμα του Κάστρου, όπου αναφέρονται 455 ιδιοκτησίες από τις οποίες οι 51 είναι εβραϊκές, τα μέλη δε της Κοινότητας ανέρχονται σε 400 άτομα.
Το 1894 η Εβραϊκή Κοινότητα έχει 52 οικογένειες και 284 άτομα, όπως προκύπτει από επιστολή ντοκουμέντο της Κοινότητας για βοήθεια, προς τους Αμερικανούς ομοθρήσκους. Αιτία της έκκλησης αυτής είναι ο μεγάλος καταστροφικός σεισμός που κατεδάφισε σχεδόν όλη την πόλη. Αυτή την περίοδο ο πληθυσμός της Κοινότητας μειώνεται σε 170 μέλη. Πολλοί θα μετοικίσουν σε άλλες κοινότητες, όπως του Βόλου.
Στον Έλληνο-Ιταλικό Πόλεμο του 1940, ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που έπεσε ηρωικά μαχόμενος, ήταν ο Χαλκιδέος Εβραίος Συνταγματάρχης Μορδοχαίος Φριζής. Είμαστε από τις λίγες Κοινότητες που από τα 327 μέλη της χάθηκαν μόνο τα 22 κι αυτό το οφείλουμε στην προστασία που μας προσέφεραν οι συμπολίτες μας, οι Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και ο Μητροπολίτης Γρηγόριος, ο οποίος έκρυψε και τα Ιερά σκεύη της Συναγωγής σε χώρο της Μητρόπολης.
ΕΒΡΑΪΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ - ΣΥΝΑΓΩΓΗ - ΕΒΡΑΪΚΗ ΖΩΗ
Οι Εβραίοι, με την άφιξή τους στη Χαλκίδα, εγκαταστάθηκαν μέσα στο Κάστρο, (που κατοικείτο από το 500 π.Χ. και κατεδαφίστηκε το 1890) στη Β.Α. πλευρά του, κοντά στην Άνω Πύλη, που πήρε το όνομα Πύλη των Ιουδαίων. Την Εβραϊκή συνοικία διέσχιζε η οδός Άνω Πύλης, σημερινή Κώτσου, έως τη συμβολή των οδών Παπαναστασίου και Μ. Φριζή.
Άποψη της Χαλκίδας. Το βέλος δείχνει το σημείο που βρίσκεται η
Συναγωγή. Διακρίνεται από τις κορυφές των πανύψηλων αιωνόβιων
κυπαρισσιών που δεσπόζουν στον κήπο της Συναγωγής
Στην οδό Κώτσου βρίσκεται η Συναγωγή. Είναι άγνωστο πότε κτίστηκε η πρώτη Συναγωγή στη Χαλκίδα. Η σημερινή ανακατασκευάστηκε, στις ίδιες διαστάσεις, το 1855 μετά από την πυρκαγιά του 1854, στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, με χρήματα που διέθεσε η Δούκισσα της Πλακεντίας.
Σ΄ όλη τη διάρκεια των αιώνων, κάθε φορά που καιγόταν η Συναγωγή, αναγειρόταν αμέσως μία νέα, στο ίδιο μέρος. Η πυρκαγιά όμως του 1854 κατέστρεψε όλα τα αρχεία της Κοινότητας, τη βιβλιοθήκη, ένα πλήθος χειρογράφων από ποιητικές συλλογές κι ένα πλήθος κειμηλίων από δωρεές ανυπολόγιστης αξίας. Τρεις παλιοί Κύλινδροι είναι οι μόνοι που σώθηκαν μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες. Οι αναθηματικές στήλες, οι εντοιχισμένες στον τοίχο της Συναγωγής, μας παρέχουν πλέον σημαντικές πληροφορίες γι΄ αυτήν.
Συναγωγή Χαλκίδας,
έργο του Ν. Εγγονόπουλου
ΕΒΡΑΪΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ
Παλαιό και νέο Νεκροταφείο συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, σε μία έκταση 17 στρεμμάτων, στην οδό Μεσσαπίων η οποία μετονομάστηκε πρόσφατα από το Δήμο Χαλκιδέων σε οδό Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων.
Εβραϊκό Νεκροταφείο, αναστηλωμένοι τάφοι
Από το 1990-2000 έγιναν οι εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης των παλαιών τάφων. Αναστηλώθηκαν περίπου 600 τάφοι. Μέσα από τις επιτύμβιες στήλες, οι περισσότερες από τις οποίες αναφέρονται σε ραβίνους, αποκαλύπτεται ότι η Κοινότητα αποτέλεσε ένα μικρό πνευματικό κέντρο, επιβεβαιώνοντας τη φήμη της σαν μικρό ΤΣΦΑΤ (πνευματικό και καβαλιστικό κέντρο στο βόρειο Ισραήλ), τίτλο που κατείχαν κοινότητες όπως της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας.
Μέσα από τις στήλες του Ε. Ν. μας αποκαλύπτεται ακόμα ότι ένας μεγάλος αριθμός Ισπανό-Εβραίων εγκαταστάθηκε στην Κοινότητα της Χαλκίδας, που δεν αφομοίωσε όμως το ρωμανιώτικο στοιχείο. Παρ΄ όλα αυτά, είναι βέβαιο, ότι συνετέλεσε τα μέγιστα στην πνευματική και οικονομική άνθιση της Κοινότητας.
Από τα ευρήματα στο Εβραϊκό Νεκροταφείο,
η ταφική στήλη του ραβ. Μάλτη
Στον χώρο του νεκροταφείου υπάρχει η αίθουσα νεκρικών τελετών, το πλυντήριο, το σπίτι του φύλακα κι ένα παλιό κτίσμα το οποίο ανακατασκευάστηκε και πρόκειται να στεγάσει τα ευρήματα του νεκροταφείου σαν Μουσείο. Το κτίσμα αυτό ήταν το πρώτο σπίτι του φύλακα, την ανέγερση του οποίου χρηματοδότησε το 1897 ο Φερδινάνδος Ρότσιλδ, όταν επισκέφτηκε τη Χαλκίδα. Το φθινόπωρο του 1999 έγινε η τελετή τοποθέτησης της Μεζουζά στο ανακαινισμένο κτίσμα.
Μνημείο Ολοκαυτώματος
Στον ίδιο οικοδομικό χώρο εξωτερικά, στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, έχει αναγερθεί Μνημείο το οποίο πλαισιώνεται από τις προτομές των μακαριστών Μητροπολίτη Γρηγόριου και Συν/ρχη Φριζή. Τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου και των προτομών έγιναν τον Ιούνιο του 2000 με τη συμμετοχή του Δήμου Χαλκιδέων, του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας και της Κοινότητας. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι άλλη μία προτομή του Μ. Φριζή έχει αναγερθεί σε πλατεία κοντά στην παλιά γέφυρα. Επίσης ένα τμήμα της οδού Σιώκου, ονομάζεται οδός Μ. Φριζή και υπάρχει ομώνυμη πλατεία, απέναντι από το κτίριο της Πυροσβεστικής.
Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΡΑ
Μετά την απελευθέρωση το 1945, πολλοί έφυγαν κι εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, το Ισραήλ και την Αμερική. Παρ΄ όλ' αυτά η Κοινότητα αναδιοργανώθηκε και λειτουργεί κανονικά. Δυστυχώς σήμερα αριθμεί μόνο 66 μέλη.
Είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με θρησκευτικό και φιλανθρωπικό χαρακτήρα και διοικείται από πενταμελές συμβούλιο, το οποίο εκλέγεται ανά τριετία.
Ήθη και έθιμα (Γέννηση, θρησκευτική ενηλικίωση, γάμος, θάνατος)
Οι Εβραίοι της Λάρισας διαφύλαξαν, όσο είναι δυνατόν, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους, παρά τις αναπόφευκτες επιδράσεις του περιβάλλοντος και της αναγκαίας προσαρμογής τους σ’ αυτό.
Οι περισσότερες παραδόσεις έχουν σχέση με τα στάδια του κύκλου της ζωής και με τις γιορτές. Στα στάδια του κύκλου της ζωής περιλαμβάνονται η γέννηση, ο γάμος και ο θάνατος, ενώ για τον κάθε Εβραίο προστίθεται και αυτό της θρησκευτικής ενηλικίωσης.
Στην εβραϊκή θρησκεία, όταν γεννιέται αγόρι, γίνεται τελετή ονοματοδοσίας του-περιτομή- σε 8 μέρες από τη γέννησή του( ή αν υπάρχει ειδικός λόγος, αργότερα, πάντως όχι μετά από τον πρώτο μήνα). Την περιτομή ενεργεί με αξιοθαύμαστη επιδεξιότητα, ειδικός περιτομέας, που έχει κάνει σπουδές πάνω σ΄αυτό. Συγχρόνως απαγγέλλονται ειδικές προσευχές και ο ραβίνος αναγγέλλει το όνομα του παιδιού, που πληροφορείται από τον ανάδοχο (νουνό), ο οποίος είναι συνήθως, ένας από τους παππούδες του. Η τελετή της περιτομής γίνεται στην Συναγωγή, ή στο σπίτι των γονιών, ή σε κάποια αίθουσα και προσφέρεται ένα παραδοσιακό γλυκό από άσπρη καραμέλα σε σχήμα «8», που υποδηλώνει την 8η μέρα από τη γέννηση του παιδιού.
Στην περίπτωση γέννησης κοριτσιού, γίνεται, χωρίς χρονικά όρια, μια απλή τελετή ονοματοδοσίας, όπου το κορίτσι, με τις ευλογίες της θρησκείας, παίρνει το όνομά του.
Ο δεύτερος και σπουδαιότερος σταθμός στη ζωή κάθε Εβραίου είναι, στο 13ο έτος της ηλικίας του, η θρησκευτική ενηλικίωση. Η θρησκευτική ενηλικίωση, προπαντός του αγοριού, είναι υποχρεωτική. Κατά την εβραϊκή θρησκεία, το αγόρι, όταν γίνεται 13 χρονών, μπορεί να συμμετέχει στην απαρτία των δέκα τουλάχιστον αντρών, που απαιτείται για να γίνει οποιαδήποτε θρησκευτική λειτουργία. Σε ειδική τελετή, που γίνεται στη συναγωγή, το αγόρι διαβάζει το εδάφιο της ημέρας από την «Τορά» (Ιερό Νόμο), που έχει διδαχθεί από τον ραβίνο και σε λόγο, που εκφωνεί, διαβεβαιώνει ότι κατανοεί τη σπουδαιότητα της ενηλικίωσής του, αναγνωρίζει τα καθήκοντα, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν και αναλαμβάνει, ως ενήλικος πλέον, την ευθύνη των πράξεών του.
Το ίδιο συμβαίνει και με το κορίτσι, που ενηλικιώνεται στα 12 χρόνια του, αφού στην ηλικία αυτή θεωρείται βιολογικά ολοκληρωμένο. Η τελετή της ενηλικίωσης γίνεται ομαδικά, από όσα κορίτσια έχουν την κατάλληλη ηλικία, τα οποία ντύνονται νυφούλες και τους μεταδίδονται τα διδάγματα της «Τορά» και της εβραϊκής θρησκείας.
Ο εβραϊκός γάμος έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η τελετή γίνεται στη συναγωγή, ή σε κάποια αίθουσα. Ο ραβίνος, με τη συνοδεία χορωδίας, όταν υπάρχει η δυνατότητα, υποδέχεται με ύμνους και προσευχές το ζευγάρι, που οδηγείται κάτω από το σάλι της προσευχής, που κρατούν 4 άντρες, ή στηρίζεται σε 4 σημεία και σχηματίζει ένα σκέπαστρο, που συμβολίζει τη μελλοντική του εστία και τη Θεία προστασία. Στη συνέχεια ο ραβίνος ευλογεί το κρασί, πίνει πρώτα ο ίδιος και μετά το ζευγάρι με την παρουσία δύο μαρτύρων. Ο γαμπρός φορά στη νύφη το δαχτυλίδι του γάμου, απαγγέλλοντας μία προσευχή- υπόσχεση. Ακολουθεί η ανάγνωση του γαμήλιου συμβολαίου («κετουμπά»), που περιέχει όρους και δεσμεύσεις για την έγγαμη ζωή και η τελετή ολοκληρώνεται με μια συμβολική κίνηση του γαμπρού, που σπάζει με το πόδι του ένα ποτήρι, σε ανάμνηση της καταστροφής του Ναού του Σολομώντα και της Ιερουσαλήμ, γεγονός που υπήρξε τόσο καθοριστικό για τη ζωή κάθε Εβραίου, που δεν το ξεχνά ακόμα και στη μεγαλύτερη χαρά της ζωής του.
Ο θάνατος και η κηδεία που ακολουθεί, διέπονται από κάποιους ειδικούς κανόνες, που είναι απαράβατοι, με πρώτο αυτόν της διαδικασίας του πλυσίματος του νεκρού εσωτερικά και εξωτερικά, που αναλαμβάνει ειδική ομάδα ανθρώπων της Κοινότητας, (άντρες ή γυναίκες, αναλόγως του φύλου του νεκρού). Αυτό γίνεται στην αίθουσα του νεκροπλυντήριου, όπου μεταφέρεται ο νεκρός μόλις εκπνεύσει, εντελώς σκεπασμένος και χωρίς κανένα ρούχο ή κόσμημα,. Τυλίγεται μόνο με ένα σάβανο, ή ένα ειδικό ένδυμα, που ράβουν γυναίκες της κοινότητας. Αφού ετοιμαστεί ο νεκρός, γίνεται στην ίδια αίθουσα, η νεκρώσιμη λειτουργία από τον ραβίνο, με την απαραίτητη απαρτία τουλάχιστον δέκα αντρών και παρουσία όσων προσέρχονται για να παρακολουθήσουν την κηδεία. Στη συνέχεια, ο νεκρός οδηγείται στο νεκροταφείο, όπου γίνεται η ταφή. Στην επιστροφή, από το νεκροταφείο στο σπίτι, ο ραβίνος κάνει ένα σκίσιμο στα ρούχα των συγγενών πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια, σύζυγο, παιδιά) και τους καθίζει κάτω, όπου παραμένουν για 7 μέρες. Οι συγγενείς πρώτου βαθμού, δέχονται στο σπίτι, τις επισκέψεις συγγενών και φίλων. Κάθε μέρα γίνεται επιμνημόσυνη δέηση και σε οχτώ ημέρες από το θάνατο του αγαπημένου προσώπου, τελείται το πρώτο μνημόσυνο, το δεύτερο σε ένα μήνα και μετά κάθε χρόνο. Ο νεκρός μένει στην τελευταία του κατοικία για πάντα, διότι η εβραϊκή θρησκεία απαγορεύει την εκταφή.
Από το γάμο του Νισήμ Λαζάρ και της Νέλλης Μισδραχή στη Συναγωγή της Λάρισας, Φαίνεται καθαρά η Χουπά [σάλι της προσευχής (ταλέτ)]. Στο μέσον ο ραββίνος Αβραάμ Σασών (1953)
Φωτογραφία: Αρχεία Εσδρά Δ. Μωυσή & Οικογενειών της Ισραηλιτικής Κοινότητας Λάρισας
